Kan je wel eens niet slapen en kijk je dan ook wel eens naar een dierendocumentaire? Ik wel en fascinerend vind ik de scènes waarbij de zebra of een ander prooidier alles op alles zet om te vluchten voor een leeuw. Ik moet er wel bij vermelden dat ik dit alleen leuke scenes vindt als de zebra weet te ontkomen. Voelt toch een beetje alsof de bad guy verliest en de good guy overwint.
Het ontkomen aan de leeuw door te vluchten heeft de zebra te danken aan zijn stressresponse. Stress bestaat uit een combinatie van lichamelijke reacties en zorgt voor overmatige arousal, ook wel activatie van het zenuwstelsel (met name hersenfuncties). Door arousel worden we mentaal en lichamelijk alert en bewust. Er komen stresshormonen vrij, waaronder adrenaline en cortisol, die lichamelijke reacties teweeg brengen zoals een versnelde hartslag, ademhaling en stofwisseling, verhoogde bloeddruk en toegenomen spierspanning. Deze reacties geven de zebra de kans om aan de vijand te ontsnappen.
Mensen beschikken eveneens over het stressmechanisme en op korte termijn kan dit zeer functioneel zijn. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je wakker kunt blijven op momenten waarop dit essentieel is, bijvoorbeeld om een deadline te halen. Lig je wakker bij stress, dan werkt je brein dus eigenlijk heel erg goed. Het is alleen jammer dat ons brein geen onderscheid maakt tussen een tijger en een stressvolle gedachte en/of e-mail.
Kortdurende stress is dus functioneel, maar hoe zit het dan met langdurende stress? Veel onderzoek wijst uit dat langdurige aanhoudende stress (wat zorgt voor een verhoogd cortisolniveau) nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid.
En hier stuiten we op een probleem. Wij als mens kunnen de neiging hebben om continue in de jaagstand te blijven zitten. We willen een carrière, een gezin, een mooi huis, ons sociale netwerk onderhouden, onze levenspartner tevreden houden en we gaan door om dat allemaal te bereiken. We vergeten dan wel eens om tussendoor vanuit de jaagstand weer even terug te gaan naar de ‘kalmte’.
Je had niet gedacht dat je van een zebra wat kon leren, maar het kan echt. De zebra staat tien minuten na de aanval weer heel hard te chillen en ontspannen te grazen op het veld tussen zijn soortgenoten. Net als de leeuw trouwens, na zijn energieke uitspatting, gaat hij weer een paar dagen in de relaxstand (er van uitgaande dan zijn aanval effectief was). In deze ruststand herstelt geest en lichaam, zodat de zebra bij een volgende aanval weer met volle energie kan vluchten en de leeuw weer met volle energie kan aanvallen. Op deze manier worden stress en ontspanning op een functionele manier met elkaar afgewisseld.
Wij mensen hebben met deze gezonde afwisseling tussen stress en ontspanning helaas dus meer moeite. We kunnen de neiging hebben om chronisch in de stress stand te blijven staan en onszelf helemaal uit te putten. Het advies is daarom om meer te luieren, want luieren is hartstikke gezond! En het leuke is dat je er nog effectiever van wordt ook:)